Leon Popek, Wołyńskie ekshumacje w latach 1992–2015 - Czytelnia -

Nawigacja

Leon Popek, Wołyńskie ekshumacje w latach 1992–2015

Od 1992 roku brałem udział w pracach poszukiwawczych i ekshumacyjnych na Wołyniu na Ukrainie, organizowanych lub współorganizowanych przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Ekshumacje poprzedzone zostały żmudnymi poszukiwaniami ostatnich żyjących świadków, zbieraniem od nich relacji, wspomnień i fotografii oraz kwerendami archiwalnymi nie tylko w archiwach polskich, lecz także w archiwach obwodowych w Łucku, Równem i Żytomierzu. Tak zebrane informacje weryfikowano przy pomocy życzliwej miejscowej ludności ukraińskiej podczas wizji lokalnych – w terenie, gdzie bardzo często nie było już żadnych śladów po spalonej w 1943 roku miejscowości zamieszkanej przez Polaków. Pomimo tych wysiłków polsko-ukraińska ekipa archeologów często nie odnajdywała  szczątków Polaków zamordowanych przez UPA. Przyczyny były bardzo różne: najczęściej znalezienie właściwego miejsca utrudniał brak jakiejkolwiek zabudowy pozostałej ze zniszczonej osady lub innego punktu odniesienia, przeprowadzone po wojnie melioracje, niekiedy las nasadzony w miejscu, w którym dawniej istniała wieś, budowa nowych osiedli i dróg, a także brak świadków. Miejscowa ludność ukraińska w wielu przypadkach była napływowa, pochodziła z innych części Ukrainy, Rosji czy Polski – została tam osiedlona po 1945 roku.

Pierwsze ekshumacje odbyły się w sierpniu 1992 roku w Ostrówkach i Woli Ostrowieckiej w pow. lubomelskim na Wołyniu. Wydobyto wówczas szczątki z dwóch masowych dołów, w których zakopano (bo trudno mówić o pochówku) nie mniej niż 323 osoby – Polaków zamordowanych przez członków OUN-UPA 30 sierpnia 1943 roku. Ich uroczysty pogrzeb z udziałem władz polskich i ukraińskich odbył się 30 sierpnia 1992 roku na dawnym parafialnym cmentarzu rzymskokatolickim w Ostrówkach.

Na przełomie lipca i sierpnia 2011 roku archeolodzy polscy i ukraińscy, wspierani przez licznych wolontariuszy z Ochotniczego Hufca Pracy, byłych mieszkańców i ich rodziny, dokonali ekshumacji szczątków nie mniej niż 317 Polaków zamordowanych przez OUN-UPA 30 sierpnia 1943 roku i zakopanych w pięciu mogiłach w Ostrówkach i Woli Ostrowieckiej. Uroczysty pogrzeb ponownie odbył się na cmentarzu w Ostrówkach, 30 sierpnia 2011 roku.

We wrześniu 2013 roku, w 70. rocznicę ludobójstwa Polaków na Wołyniu, odbyła się ekshumacja 81 Polaków zamordowanych przez UPA 30 sierpnia 1943 roku w Gaju (pow. kowelski na Wołyniu). 19 października 2013 roku  na dawnym cmentarzu parafialnym w Sokólu odbyły się uroczystości pogrzebowe z udziałem przedstawicieli władz polskich i ukraińskich oraz duchowieństwa rzymskokatolickiego.

Kolejne prace archeologiczne polsko-ukraińskiej ekipy badawczej przeprowadzono w Ostrówkach i Woli Ostrowieckiej w maju i sierpniu 2015 roku. W Ostrówkach odnaleziono jedną mogiłę zbiorową kryjącą szczątki 33 osób (22 mężczyzn, 5 kobiet, 6 dzieci), w Woli Ostrowieckiej zaś mogiłę kobiety. Uroczysty pochówek odbył się 30 sierpnia 2015 roku – w 72. rocznicę mordu.

dr Leon Popek

Fotografie pochodzą m.in. z Ostrówek, Woli Ostrowieckiej i ekshumacji w Gaju, pow. kowelski. Autorem zdjęć jest Leon Popek.

do góry